भूकम्पले भत्काएका विद्यालयहरूको के छ अवस्था?

राष्ट्रिय पुनर्निर्माण प्राधिकरण केन्द्रीय आयोजना कार्यान्वयन इकाइका निर्देशक इमनारायण श्रेष्ठका अनुसार भूकम्पले भत्काएका विद्यलयका अहिलेसम्म १६ हजार एक सय ६० कक्षाकोठाको पुनर्निर्माण भइरहेको छ । १४ हजार ६ सय ७१ कक्षाकोठा भने निर्माणाधीन छन् । दुई हजार ६ सय चार कक्षाकोठा निर्माणका लागि छनोट मात्र भएका छन् ।

त्यस्तै, अहिलेसम्म एक हजार नौ सय ९० विद्यालय निर्माणाधीन छन् । निर्माणका लागि छनोट मात्र भएका विद्यालयको संख्या मात्र तीन सय ७७ छ ।

उनले उपलब्ध गराएको तथ्याङ्क हेर्दा भूकम्पले भत्काएका ५० प्रतिशतको हाराहारीमा मात्र विद्यालय पुनर्निर्माण भएका छन् । भूकम्प प्रभावित ३२ जिल्लामा क्षति पुगेका सात हजार नौ सय २३ मध्ये चार हजार ८९ विद्यालय पुनर्निर्माण भएका हुन् । भूकम्पबाट २१ हजार एक सय ६९ कक्षाकोठा पूर्ण रूपमा क्षति भएका थिए । त्यस्तै, १२ हजार पाँच सय २२ कक्षाकोठामा अधिक र १५ हजार नौ सय ९० कक्षाकोठामा आंशिक क्षति भएको थियो ।

भूकम्पले भत्काएकामध्ये ६ सयभन्दा बढी विद्यालय निर्माण अन्योलमा रहेको केन्द्रीय आयोजना कार्यान्वयन इकाइले जनाएको छ । भवन बनाउन जग्गाको अभाव र विद्यार्थी संख्यासमेत अत्यन्तै न्यून भएका कारण निर्माण अन्योलमा परेको इकाइ प्रमुख श्रेष्ठले बताए । उनका अनुसार कतिपय विद्यालयको नाममा जग्गा छैन, कतिपयको जग्गा कम भएकाले भवन बनाउन नपुग्ने अवस्था छ । त्यसैगरी कतिपय विद्यालयको जग्गा भए पनि भवन बनाउन उपयुक्त छैन । केही विद्यालय पाखामा भएकाले भवन बनाउन जोखिमपूर्ण छ । केही जोखिमयुक्त बस्ती स्थानान्तरण गर्नुपर्ने भएकाले त्यस्ता ठाउँमा विद्यालय निर्माणसमेत उपयुक्त नभएको श्रेष्ठको भनाइ छ ।

विद्यालय पुनर्निर्माणका लागि विभिन्न दाताहरूको भर नपरी सुखै छैन । दाताहरूले पनि विभिन्न बहाना बनाउँदा अहिले पनि विद्यार्थीहरू भूकम्पले चिरा परेको कोठामा, रातो स्टिकर लागेको भवनमा बसेर अध्ययन गर्न बाध्य छन् ।

इकाइका अनुसार भारतीय अनुदान सहयोगमा निर्माण हुने भनिएका सात जिल्लाका ७० विद्यालयको निर्माण प्रगति भने शून्य छ । भारतले गोरखा, धादिङ, नुवाकोट, सिन्धुपाल्चोक, दोलखा, रसुवा र काभ्रेमा १०–१० वटा विद्यालय बनाउने सम्झौता गरेको थियो । तर, अहिलेसम्म एउटा विद्यालयको पनि निर्माण कार्य सुरु भएको छैन । इकाइका अनुसार भारतीय दूतावासमा डिपिआर पठाएका १३ मध्ये नुवाकोटका पाँच र गोरखाका तीन विद्यालयको टेन्डर प्रकाशनका लागि स्वीकृति प्राप्त भएको छ ।

यता चीनको सहयोगमा निर्माण हुने भनिएका सात विद्यालयको अवस्था पनि उस्तै देखिएको छ । जसको निर्माणमा तीन अर्ब लाग्ने अनुमान छ । काठमाडौंको दरबार हाइ स्कूल (भानु मावि) को निर्माण सुरु भएको छ ।

सरकारी निकायबीचको विवादका कारण चीनले निर्माण सुरु गर्न सकेको थिएन । चिनियाँ टोलीले सिन्धुपाल्चोक, रसुवा र दोलखाका दुई–दुईवटा विद्यालय निर्माण गर्दैछ । उपत्यकाबाहिरका विद्यालयको पनि लचकता अध्ययन गरिसकेको जनाएको छ ।