केटाकेटीलाई खुसीका साथ हुर्काउन सुझावहरु

सल्ट लेक सीटी (संयुक्त राज्य अमेरिकाको उताह राज्यको राजधानी तथा अत्यन्त घनावस्ती भएको नगरपालिका) ले आफ्नो नारा नै बनाएको रहेछ – अभिभावकत्व नै हाम्रा कामहरूमध्ये सबैभन्दा जिम्मेवारीपूर्ण काम हो ।

धेरै अभिभावकहरू एउटा असल अभिभावक हुनका लागि आफूसँग हुनै पर्ने कलाबारे सचेतनापूर्वक निर्णय गरिरहेका हुँदैनन् । बरु, उनीहरूले त बच्चाहरूले दाँत माँझे वा माँझेका छैनन्, गृहकार्य गरे वा गरेका छैनन् र आफ्ना बालबालिकासँग उनीहरूका विचार र उद्देश्यका बारेमा पो कुरा गर्छन् ।

हाम्रा अभिभावकीय निर्णयहरू सधैंभरि विज्ञानमा आधारित हुँदैनन् । यस्तो लाग्छ, हामीले त हाम्रा अभिभावक कस्ता थिए भन्ने कुरातिर पो ध्यान दिन्छौँ र या त उहाँहरूमा रहेका प्रभावकारी अंशको नक्कल गर्छौँ या पूर्ण रूपले अर्को दिशा लिन्छौँ ।

महिलाहरू आफ्ना महिला साथीहरूसँग अनुशासन वा राम्रो स्कूलको रोजाइबारे कुरा गर्दछन् । पुरुषहरू आफ्ना केटाकेटीहरूका र तिनको आफूहरूसँगको सम्बन्धका बारेमा कथाहरू सङ्कलन गर्दछन् । हामीचाहिँ बालरोग विशेषज्ञसँग सोध्छौँ, अरू अभिभावकहरूले पार्क वा अन्य सार्बजनिक स्थानहरूमा देखाएका अभिभावकीय सीपहरू देख्छौँ र तिनलाई हाम्रो रुटिनमा एकीकृत गर्दछौँ । गुगलमा खोजी गर्छौँ । अभिभावकका लागि लेखिएका पुस्तकहरू पढ्छौँ । यी सबै गरिसकेपछि पो थाहा पाउँछौँ कति धेरै फरक अवस्था देखिँदो रहेछ ।

डा. रोबर्ट एप्स्टिनले हाम्रो सामान्य कामका लागि धेरै मेहनत गरेका छन् । उनले हाम्रा लागि असल अभिभावकत्वका लागि दश बुँदा सङ्कलन गरेका छन् । आशा गरिन्छ, यिनले राम्रो परिणाम दिनेछन् । यो प्रसङ्गमा, राम्रो परिणाम भन्नाले बच्चाको सफलता, राम्रो स्वास्थ्य र खुसीका साथै अभिभावक र बच्चाबीचको गुणस्तरीय सम्बन्ध पर्दछन् ।

पत्ता लागेका यी दश बुँदालाई एघार जना अभिभावकका विशेषज्ञहरूले मूल्याङ्कन गरे । यी सक्षमताहरूका आधारमा बालबालिकामा पाइएको परिणाम (स्वास्थ्य, खुसी, सफलता) तथा बालकसँगको निकटता समेत यिनै १० बुँदाहरूको आधारमा अपनाएका दुई हजारभन्दा बढी अभिभावकहरूबाट तथ्याङ्क सङ्कलन गरिएको थियो ।
यो तथ्याङ्क प्रयोग गरी, एप्स्टिनले सबैभन्दा बढी प्रभावकारी देखिएकामध्ये सबैभन्दा
कम प्रभावकारी रहेका क्रमैसँग यसरी राखेः

१. माया तथा स्नेह
माया तथा स्नेह सूचीको सबैभन्दा माथि आउँछ । आफ्ना बच्चालाई पटकपटक देखिने गरी गरिएको मायाले बच्चाहरूको खुसी, स्वास्थ्य तथा सफलताको मात्रामा
प्रत्यक्ष प्रभाव पार्दछ ।

२. तनाव व्यवस्थापन र सम्बन्ध राख्ने कला चाखलाग्दो कुरा हो, यो दोस्रो प्राथमिकतामा प¥यो । तनाव व्यवस्थापन र सम्बन्ध राख्ने कला यस्ता तत्व हुन् जसले बालबच्चालाई सोझै संलग्न बनाउँदैन । एउटा बाबु वा आमाले अरू कुनै व्यक्तिसँगको सम्बन्धमा कसरी तनाव व्यवस्थापन गर्छ वा सम्बन्ध राख्ने क्षमता राख्छ भन्ने कुराले प्रत्यक्ष रुपमा असल अभिभावकत्व बुझाउँदैन । तर प्राथमिकतामा पर्नुले यसको उच्च महत्व दर्शाउँछ ।

३. स्वस्थ तथा सन्तुष्ट
वैवाहिक सम्बन्धमा रहेका बाबुआमा उत्कृष्ट अभिभावकीय भूमिकामा रहन्छन् र आफ्ना बालबच्चाहरूप्रति धेरै सकारात्मक दृष्टिकोण राख्दछन् । अर्कातिर, बारम्बारको गम्भीर झगडा गैह्रजिम्मेवार र हेल्चेक्रयाइँपूर्ण अभिभावकत्वसँग सम्बन्धित छन् ।

४.तनाव व्यवस्थापन
यदि एउटा बाबु वा आमा तनाव घटाउनका लागि स्वस्थ उपायको भर पर्न लाग्दछन् भने, उनीहरू आफ्ना बालबालिकाको नजिक रहन्छन् र धेरै समय माया तथा स्नेह दिन सक्दछन् । यो अन्वेषण आमाको डिप्रेसन र यसले बच्चाहरूमा पर्ने असरसँग साह्रै राम्ररी म्याच गर्दछ । जब बच्चाहरू साना हुन्छन्, आमाहरू चिन्तित हुन्छन् । उनीहरूका आधारभूत स्याहारसुसारको व्यवस्थापन जस्तो कि खाना, स्वास्थ्य, आदिमा सङ्घर्ष गरिरहेका हुन सक्छन् र तिनीहरूलाई पहिल्यै गर्नु पर्ने मायालु सम्बन्ध देखाउने जाँगर नआउन सक्छ । बच्चाको उमेर जे होस्, एउटा नमुना योग्य अभिभावकको भूमिका निभाउँदा पूरै परिवारले उचित लाभ पाउने छ ।

५. सम्बन्ध
सम्बन्ध कायम राख्ने सीपले बाबु वा आमाको कुराकानी तथा सम्झौता गर्न सक्ने
क्षमता दर्शाउँछ, चाहे सँगै बसेर होस् वा टाढै वा अलगअलग बसेरै होस् । बच्चाहरूले परिष्कृत परिणाम देखाउँछन् जब आमाबाबु एकआपसमा दयालु, मायालु भाषामा बोल्ने तथा राम्रो मित्रता कायम राख्ने योग्यता देखाउँछन् । बाबुआमाबीचको लामो द्वन्द्व बच्चाहरूको जानकारीमा आएमा उनीहरूको मनोविज्ञानमा नराम्रो असर पर्ने छ ।

६. जीवन कला
जीवन कला अर्को महत्वपूर्ण ज्ञानको क्षेत्र हो जहाँ बाबुआमासँग नियन्त्रणको मात्रा रहन्छ । एप्स्टिन व्याख्या गर्छिन्
– जीवन कला भनेको
– ‘तपाईंले बालकलाई प्रदान गर्न सक्ने क्षमता
– जस्तो कि नियमित आय र भविष्यका निम्ति योजना हुन् ।’ जस्तो कि हामीले देख्न सक्छौँ, यस प्रकारका धेरै सक्षमताहरू एकार्कामा अन्तर्निहीत हुन्छन् । जो आर्थिक रूपले सबल हुन्छन्, तिनीहरूका लागि चिन्ताको एउटा विषय कम हुन्छ र एउटा व्यवस्थापन गर्नु पर्ने तनाव पनि कम हुन्छ ।

७. व्यावहारिक व्यवस्थापन
बाबुआमाका लागि व्यावहारिक व्यवस्थापन सक्षमता अत्यन्त मुलायम वस्तुझै लाग्दछ । हाम्रा बालबालिकासँग असमझदारी न्यून पार्न अथवा हाम्रा आग्रह पालन गर्न तयार बनाउनका लागि अनगिन्ती विचारहरू आएका छन् । हालसालै, स्नायु विज्ञानले यस बारेमा केही प्रकाश पारेको छ । हामीलाई थाहा छ, जव एउटा बालक उत्तेजित वा हतोत्साहित हुन्छ, ऊ समस्या समाधानमा होस् वा सीप विकास गर्ने काममा होस् सफल हुँदैन ।

८.अनुशासन
एउटा राम्रो समाचार यो छ कि, हाम्रा बालकलाई कसरी अनुशासनमा राख्ने भन्ने कुरा सबै विपरीतहरूका वावजुद हामीले प्रयोगमा ल्याएको दृष्टिकोण त्यति महत्वपूर्ण नहुन सक्छ । यसबाहेक, यी सक्षमताहरू तलबाट तेस्रोमा पर्दछन् । यसले के बुझाउँछ भने – अनुशासनमा राख्ने कुरा त्यति महत्वपूर्ण होइन रहेछ । यसको अर्थ हो, अनुशासन त हाम्रा व्यवहारले नै सिकाउने रहेछ ।

९. धर्म
अभिभावकीय कला सूचीमा धर्मले आश्चर्यजनक रूपले महत्व पायो । यस्तो हुनसक्छ – बाबुआमाहरू जसले कुनै धर्मको समर्थन गर्दछन् र आत्मिक वा धार्मिकताप्रति प्रोत्साहित गर्दछन्, उनीहरू बृहद धार्मिक समुदायका अंश वा कार्यकर्ता नै पनि हुन सक्दछन् र परिवारलाई धार्मिक तथा अनौपचारिक किसिमले समर्थन दिन्छन्, र यसले परिष्कृत परिणामको नेतृत्व गर्दछ ।

सारांशमा
अभिभावकत्व प्राय दोष र लज्जाका बीचमा चेपिएको पाइन्छ । अभिभावक हुनुको अर्थ आफ्ना कला, सीप वा सक्षमताहरूको सार्वजनिकीकरण जस्तो देखिन्छ, जबकि अवस्था यस्तो होइन । सबै बाबुआमा, बाह्य वातावरण जस्तोसुकै होओस्, आफ्ना बालबच्चाहरू स्वस्थ र खुसी देख्न चाहन्छन् । हामी यो उद्देश्यतर्फ कसरी अघि बढ्न सक्छौँ भन्ने कुरा हाम्रो इतिहास, सामाजिक मूल्यमान्यताहरू, अनुभव र पात्रले पाउने मौकामा भर पर्दछ ।
स्रोतः प्यारेन्टिङ सीप