स्नातक पढ्ने भइन् प्रिता

अपाङ्गता भएका ब्यक्ति र त्यस्तो सदस्य भएको परिवारलाई गर्ने समाजको संकीर्ण र विभेदपूर्ण व्यवहारको खुलेर सामना गर्न पर्ने भक्तपुर बंशगोपालकी रामेश्वरी बल्ल बताउँछिन् । जन्मँदै मस्तिष्क पक्षघात भएकी २८ वर्षीय आफ्नी छोरी प्रितालाई ह्विलचेयरको भरमा स्कुल कलेज र बोकेरै पनि देशका विभिन्न स्थानमा पुर्याइसकिन् उनले । छोरीको उन्नति र अवसरको लागि जोसुकैसँग लड्न पछि नपर्ने रामेश्वरी परिवारले हिम्मत गरे आफ्नी छोरी जस्तै अन्य मानिसहरूको जीवन पनि सहज हुने बताउँछिन् ।

प्रिता हरेक दिन बिहान ६ बजे ह्विलचेयरमा बसेर कलेज जान्छिन् । बुवाआमाले उनलाई कलेजको कक्षाकोठासम्म पुर्याइदिन्छन् । बुवा अफिस गइसकेपछि विहान साढे १० बजे तिर उनकी आमा रामेश्वरी एक्लै जान्छिन् उनलाई लिन । उनैले ह्विलचेयरबाट उठाएर बोकेरै प्रिताको कोठामा पुर्याउँछिन् । उनलाई खाना खुवाइसकेपछि रामेश्वरी आफ्नो काममा लाग्छिन् । प्रिता त्यसपछिको समय आफ्नै तरिकाले विताउँछिन् । उनी भुइँमा सुतेरै बसेकी हुन्छिन् । उनका हात खुट्टाहरू बाँगिएका छन् । उनको शरीर पनि बाँगिएकै छ । तर बाँगिएको खुट्टाको सहाराले मोबाइलमा फेसबुक चलाउँछिन्, कविता कोर्छिन् गृहकार्य गर्छिन् । उनले आफ्नो कथा लेख्न पनि शुरु गरि सकिन् । यो देख्ने जोकोही आश्चर्यमा पर्छन् । उनको बोली स्पष्ट छैन तर कुरा गर्न असाध्यै मन पराउँछिन् । उनको हेर्नेसुन्ने र सम्झने शक्ति बलियो छ । एकपटक कतै देखेको वा भेटेको मानिस पनि सजिलै चिन्दछिन् । उनी सबैको पर्वाह गर्छिन् तर उनको पर्वाह विशेष त उनकी आमा रामेश्वरीले गर्छिन् ।

‘उसले आफैले केही पनि गर्न सक्दैन । दिनभरी भुइँमा लडिरहन्छे । उसलाई खुवाउनपर्छ । लुगा लगाइदिनपर्छ । सरसफाइदेखि दिसा पिसाब सबै गराउन पर्छ । खुट्टाले कापीहरू पल्टाउँछिन् । मोबाइल चलाउँछिन् । कलमले लेख्न सक्दिनन् । पहिला त खुट्टाले भएपनि अलिअलि कलम च्यापेर लेख्थी । तर केही समय पहिले विरामी परेदेखि त्यो पनि सक्दिनन् ।’ उनले भनिन् ।

प्रिता आफ्नी आमालाई अप्ठ्यारो होला भन्ने चिन्ताका कारण भोज भतेर, सभासमारोह र घुम्न पनि जान मान्दिनन् । तर रामेश्वरी छोरीको पनि सुन्दिनन् । ह्विलचेयरमा सम्भव नभए गाडि र त्यो पनि नभए बोकेरै भएपनि आफूसँगै ठाउँठाउँमा लगिसकिन् छोरीलाई । उनले हवाइजहाज चढाएर चितवन पुर्याइन्, गाडीमा सुर्खेत सिन्धुपाल्चोक, स्वर्गद्वारीलगायत देशका अन्य ठाउँमा लगिसकिन् । उनले अपाङ्गता भएकी छोरीलाई सँगसँगै लिएर हिँडेको देख्दा देख्नेले नानाथरी कुरा गर्ने गरेको चाल पाएपनि वास्ता नगर्ने बताइन् । ‘उसलाई लिएर बाहिर कुनै कार्यक्रममा जान लागेको देखेपछि यस्ती केटीले पढेर के गर्ली? यस्तीलाई लिएर किन हिँड्न परेको भनी बात लाउँछन् । त्यस्तो भन्नेलाई म मुखभरीको जवाफ दिन्छु । मेरी छोरी कुनै एक दिन सिबिआर वा कुनै संस्थामा गइन् भने दिनैको ४०० भत्ता पाउँछिन् भन्दिन्छु । म मेरी छोरीलाई हेपेको सहन सक्दिनँ । मलाई कतिले छुच्ची रैछिन् भनेको पनि सुनेकी छु । तर आफ्नो सन्तानको लागि चाहिने कुरा सोद्धा पनि छुच्ची भइन्छ भने ठिकै छ भनी चित्त बुझाउँछु । म अगाडि बढिनँ भने मेरी छोरी सधैँ पछाडि नै हुन्छिन् ।’

उनका हात खुट्टाहरू बाँगिएका छन् । उनको शरीर पनि बाँगिएकै छ । तर बाँगिएको खुट्टाको सहाराले मोबाइलमा फेसबुक चलाउँछिन्, कविता कोर्छिन् गृहकार्य गर्छिन् । उनले आफ्नो कथा लेख्न पनि शुरु गरि सकिन् । यो देख्ने जोकोही आश्चर्यमा पर्छन् ।

प्रिता आफ्ना नजिकको आफन्ती कहाँ भोजमा जाँदा एक दुई दिन उतै पनि बस्ने गर्छिन् । त्यस्तो अवस्थामा उनलाई एक्लै कसरी छोड्नु हुन्छ भन्ने प्रश्न झर्न नपाउँदै प्रिताकी आमाले भनिन् ‘जन्माउन पो मैले जन्माएको । तर सन्तान त सबैका हुन् । कसैकी नातिनी, कसैकी फुपू, कसैकी दिदी, कसैकी भान्जी । एक दिन खान नपाए मर्दिनन् । उसको रे्खदेखको जिम्मा उनीहरू सबैको पनि त हो । हाम्रै परिवारले मात्र गर्नुपर्छ भन्ने त छैन नि । त्यसैले ढुक्कसँग मामाघर, बाजेको घरतिर एक दुईदिन छोड्छु । खुवाउँछन् । उसलाई सबैले माया पनि गर्छन् ।’कुनै दिन प्रिता एक्लै घरमा बसिन् भने उनलाई दिसापिसाब गराउन छिमेकीले सहयोग गर्छन् ।

प्रिताले पहिला आफू जस्तै अपाङ्गता भएकाहरूसँग बसेर सिबिआरमा पढिन् । ३ कक्षासम्म त्यहाँ पढेपछि उनी आफ्नी बहिनी निष्ठासँग भक्तपुरको एभरेस्ट स्कुलमा सँगै कक्षा चारमा पढ्न थालिन् । ७३ सालमा प्रवेशिका परीक्षा दिएपछि प्लस टु पढ्न उनका बुवा पवनकुमार बल्लले घरमै शिक्षकको
व्यवस्था गरिदिए । अहिले ख्वप कलेजमा स्नातक पढिरहेकी छिन् ।

प्रिता आफूलाई निकै भाग्यमानी ठान्छिन् । उनी सरह वा उनीभन्दा राम्रो शारीरिक अवस्था भएकाहरूको तुलनामा उनले धेरै अवसरहरू पाइन् । छरछिमेक, साथीभाइ, परिवारको दरिलो साथ पाएर जीवन सुखी भएको बताउने उनी सबैलाई धन्यवाद भन्छिन् । अपाङ्गता भएको व्यक्ति, त्यसमाथि छोरी भइकन पनि आमा, बुवा, बहिनीको असीम माया, साथ र भरोसा पाउँदा निकै खुशी लाग्ने उनी बताउँछिन् । उनी एउटा कविता संग्रह प्रकाशन गर्न चाहन्छिन् ।

प्रिताका बुवा पवनकुमार, आमा रामेश्वरी र बहिनी निष्ठालाई भोजभतेर सभासमारोह र घुमाउन जाँदा आफूहरूलाई कुनै कठिनाइ र लज्जाबोध नहुने बताउँछन् । उनका बुवा पबनकुमार भन्छन् ‘उनको दिमाग तेजले चल्छ । अहिलेसम्म परिवारमा वा उनको जीवनमा भएका हरेक घटना उनलाई तिथिमिति सबै याद छ । उनले ती कुराहरू मोबाइलमा लेख्न शुरु गरिन् । पहिला पहिला एउटा सानो मोबाइलमा रेडियो सुन्थी । गत वर्ष स्मार्ट फोन दिएपछि उनले चलाउन थाली । उनको अधिकांश समय मोबाइलमा बित्छ । उनका धेरै साथीहरू छन् । उनलाई भेट्न आइरहन्छन् । हामीले चाहेर मात्र हुँदैन । उनमा पनि केही गर्छु भन्ने आँट छ । त्यसैले खेलकुदमा जितेर आउँछिन् । कार्यक्रमहरूमा कविता लेख्छिन् । कसैलाई अनावश्यक दुख दिँदिनन् ।’

‘म एक्लैले केही गर्न सक्दिनथेँ । मेरो श्रीमानको साथ, सानी छोरीको साथ र अन्य परिवारका सदस्यको साथ नपाएको भए प्रिता अरु धेरै अपाङ्गता भएका मानिसहरू जस्तै घरको कुनामा लडिरहेकी हुन्थी ।’ प्रिता जन्मिएको एक वर्ष नवित्दै उनलाई मस्तिष्क पक्षघात भएको परिवारले चालपाइसकेको थियो । त्यतिबेला सबैलाई पीडा भयो । उनकी आमालाई कति पीडा भयो भन्ने कुरा अरुले अनुमान मात्र लगाउन सक्लान् । तर अहिले छोरीलाई विभिन्न संघसंस्थाले सम्मान गरेको देख्दा पुराना सबै दुख विर्सिने बताउँछिन् रामेश्वरी । र भन्छिन् ‘म एक्लैले केही गर्न सक्दिनथेँ । मेरो श्रीमानको साथ, सानी छोरीको साथ र अन्य परिवारका सदस्यको साथ नपाएको भए प्रिता अरु धेरै अपाङ्गता भएका मानिसहरू जस्तै घरको कुनामा लडिरहेकी हुन्थी ।’

अपाङ्गता भएको व्यक्तिलाई साथ र भरोसा दिन सकेको खण्डमा उनीहरू समाज र सिंगो संसारको लागि उत्प्रेरक बन्न सक्छन् भन्ने सन्देश दिन चाहन्छन् बल्ल दम्पति । त्यसमा पनि पहिलो साथ परिवारको हुनुपर्नेमा जोड दिन्छन् ।