असार १५ का दिन र अवसरका विना विश्लेषण आँखा चिम्ली मान्नु, स्वीकार्दै रहनु अन्धपरम्परा बन्छ । नेपाली मात्रका कृषि महोत्सव तुल्य १५ असारको मूल संस्कार कृषिबाट उत्पादित धानका बोट–पराल खाई–खुवाई पालेका गाई, भैँसीका बरद उपहार दुधबाट बने बनाइएका दही पृथ्वीमातालाई समर्पिएर सबै कृषिवाला समाजका...

अभिभावक गम्भीर भएर बसे बच्चा पनि गम्भीर स्वभावकै हुन्छन् । अभिभावक फुर्तिलो, हँसिलो र मिलनसार भए बच्चा पनि त्यही स्वभाव लिएर हुर्किन्छन् । संस्कारी अभिभावकका सन्तान पनि संस्कारी नै बन्छन् । त्यस अर्थमा अभिभावक बच्चाका इन्जिनियर हुन् भन्दा फरक पर्दैन ।

पठन संस्कृति भनेको मानवमा नभई नहुने संस्कृति हो । हामी अहिले जुन स्थानमा छौँ त्यसको श्रेय पठन संस्कृतिलाई नै दिनुपर्छ । यदि हामीले पठन संस्कृतिलाई अगाडि नबढाएको वा पठन संस्कृति नै नभएको भए हामी त्यही ढुंगेयुगमा हुन्थ्यौँ होला । पठन संस्कृतिकै कारण मान्छे मान्छे...

बच्चालाई मात्र समस्याको रूपमा लिएर हुँदैन, अभिभावक नसुध्रिएसम्म बच्चा सुधार्न सकिँदैन । बच्चा मात्र सुधार्न सकिँदैन । त्यसको लागि अभिभावकमा पनि सकारात्मक परिवर्तन ल्याउनुपर्छ ।

कतिपय अवस्थामा शिक्षकलाई जिस्क्याउनु वा व्यंग्य गर्नुपर्यो भने विद्यार्थीले उपनाम राख्छन् । अलि राम्रो शिक्षक छ, जो विद्यार्थीलाई एकदमै माया गर्छ, राम्रोसँग पढाउँछ भने त्यस्ता शिक्षकको नाम राख्दैनन् ।

संगीत एउटा साधना हो, योग अनि ध्यान हो । जो विद्यार्थी यो ध्यान गर्छन्, निःसन्देह उनीहरू अध्ययनमा पनि अब्बल भएका उदाहरण थुप्रै छन् । विद्यालयमा संगीत कक्षाको व्यवस्थाले विद्यार्थीको मानसिक, चारित्रिक विकास हुने कुरामा विश्वास गर्छु ।

बालबालिका पूर्ण बालबालिका हुन्, उनीहरू साना मानिस होइनन् । हामी पूर्ण वयस्क हौँ, हामीमा बालापन छैन, ल्याउन पनि सक्दैनौँ । हाम्रो बालबालिका बन्ने सम्भाव्यता शून्य भइसकेको छ । हाम्रा बालबालिका भने दिनप्रतिदिन वयस्क बन्ने क्रममा छन् । उनीहरूमा विभिन्न खोट देखाउँदै, होच्याउँदै निरुत्साहित गर्ने...

मलाई पढ्दा मज्जा आउँछ । म पढेरै दिन विताउन चाहन्छु । तर यो सधैँ सम्भव छैन । कार्यक्रमहरूका निमन्त्रणाहरू आइरहन्छन् । त्यसैले कहिलेकाहीँ त सोचेजति र चाहेजति पढ्न पनि पाउँदिन । पढ्नै नपाएको दिन त मलाई दिक्क लाग्छ, छटपटी हुन्छ । विहान, दिउँसो, बेलुकी...

अघिल्लो वर्षबाट मात्र हामीले स्कुलको क्यालेन्डर प्रकाशन गरेका हौँ, यो भन्दा अगाडिसम्म एक पानामा आफ्ना कार्ययोजना बनाएर विद्यार्थीलाई दिने गरेका थियौँ । अघिल्लो वर्षबाट त्यसलाई क्यालेन्डरको रूप दिएका हौँ । केही संस्थाको सहयोगमा हामीले क्यालेन्डर प्रकाशन गरेकाले सहयोग गर्ने संस्था, व्यक्तिको नाम र ठेगाना...

कसैले भन्छन् विद्यालय सरकारको हो, कसैले भन्छन् विद्यालय समुदायको हो, कसैले भन्छन् विद्यालय शिक्षकको हो, कोही भन्न थाले विद्यालय स्थानीय सरकारको हो, कोही भन्छन् विद्यालय व्यवस्थापन समितिको हो । कसैले विद्यालय प्रधानाध्यापकको हो भन्छन् । साँच्चै हाम्रो गाउँको विद्यालय कस्को ? यसको स्वामित्व कोसँग...